Formy promowania zdrowego stylu życia wśród młodzieży szkolnej.
Szkolna edukacja zdrowotna jest priorytetem zdrowia publicznego. Działania podejmowane w zakresie edukacji zdrowotnej realizowanej w środowisku szkolnym powinny być przede wszystkim skuteczne. Najbardziej bezpośrednie parametry skuteczności dotyczą zmian w indywidualnej mentalności oraz umiejętnościach młodych ludzi, które są skutkami działań edukacyjnych. Istotny wpływ na rezultaty zmian mają formy oraz sposoby promowania zdrowego stylu życia w szkole.
W naszej szkole wdrażanie zasad zdrowotnych odbywa się na wiele sposobów. Promowanie zdrowego stylu życia opartego na rzetelnej wiedzy uczniów należy do obowiązków każdego nauczyciela, a nauczyciela biologii w szczególności. Program nauczania biologii przygotowany dla młodzieży liceów i techników klas I uwzględnia realizację ścieżki prozdrowotnej. Działy programowe pt. „Organizm człowieka jako zintegrowana całość. Odżywianie się człowieka” oraz „Niektóre czynniki wywołujące choroby człowieka” mają szczególny wydźwięk wychowawczy. Umożliwiają poznanie istotnych zagadnień, jakimi są problemy żywienia, zwłaszcza w odniesieniu do własnego organizmu. Prezentacja racjonalnego i higienicznego żywienia w kontekście zaspokajania naturalnych potrzeb organizmu pozwala wyjaśnić młodzieży fizjologiczne podłoże odżywiania. Szczególną uwagę zwracam na charakterystykę różnych rodzajów diet oraz dokładnie omawiam higienę i choroby poszczególnych układów człowieka. Uzmysławiam uczniom, że nie leczenie lecz profilaktyka jest najlepszym sposobem na poprawę zdrowotności społeczeństwa. Podnoszenie stanu świadomości w zakresie higieny i profilaktyki zdrowia ma obecnie pierwszoplanowe znaczenie dla obniżenia liczby zachorowań w przyszłości. Teoretyczne przygotowanie uczniów oraz kształtowanie nawyków higienicznych należą do najważniejszych oddziaływań wychowawczych szkoły. Wyjątkowo istotne jest ukazanie uczniom realnych możliwości ograniczenia zagrożeń chorobami cywilizacyjnymi czyli dietozależnymi. Cele edukacyjne edukacji prozdrowotnej są następujące129:
1. Pogłębianie wiedzy o realizacji zachowań prozdrowotnych w ochronie, utrzymaniu i poprawie zdrowia jednostki i zdrowia publicznego.
2 Rozwijanie umiejętności życiowych sprzyjających rozwojowi fizycznemu, psychicznemu, społecznemu i duchowemu.
3. Kształtowanie aktywnej i odpowiedzialnej postawy wobec zdrowia własnego i innych ludzi.
4. Rozbudzanie potrzeby działania na rzecz tworzenia zdrowego środowiska.
W ramach treści nauczania na lekcjach biologii realizuję następujące zagadnienia130:
1. Styl życia i jego związek ze zdrowiem i chorobą. Koncepcja i cele promocji zdrowia. Zdrowie jako wartość dla człowieka i społeczeństwa.
2. Pielęgnacja ciała i urody. Dbałość o utrzymanie odpowiedniej masy ciała, sylwetki, dobrej sprawności i wydolności fizycznej. Chronienie się przed zanieczyszczeniami środowiska.
3. Praca i wypoczynek, aktywne spędzanie czasu wolnego. Aktywność ruchowa, zabawa i poczucie humoru a zdrowie.
4. Identyfikowanie i podejmowanie ryzyka. Zachowania bezpieczne w codziennym życiu. Troska o bezpieczeństwo innych.
5. Zasady racjonalnego żywienia w różnych okresach życia. Żywienie a samopoczucie i zdolność do pracy oraz zapobieganie chorobom. Skutki niewłaściwego odchudzani a się i stosowania diet eliminacyjnych. Wybór sprzyjających zdrowiu produktów spożywczych i ich przechowywanie. Prawa konsumenta żywności.
6. Korzystanie z pomocy medycznej, psychologicznej i innych form wsparcia. Znaczenie profilaktycznych badań medycznych. Zachowanie się w chorobie. Postawy wobec osób przewlekle chorych i niepełnosprawnych oraz osób starszych.
7. Uwarunkowania podaży i popytu na substancje psychoaktywne. Rodzaje tych substancji i ich wpływ na organizm, psychikę oraz rozwój społeczny i duchowy człowieka. Przepisy i prawa dotyczące użytkowania substancji psychoaktywnych. Formy pomocy dla osób eksperymentujących i uzależnionych.
8. Osobowe i społeczne umiejętności życiowe niezbędne dla ochrony, poprawy i utrzymania zdrowia.
Ponadto treści dotyczące zdrowia i jego ochrony włączono do nauczania takich przedmiotów jak: przyroda, język obcy oraz nowego w polskim systemie edukacji przedmiotu – edukacji dla bezpieczeństwa131.
Inną formą uczestniczenia w propagowaniu zdrowego stylu życia a zarazem wychodzącą poza normy nauczania programowego są konkursy biologiczne: szkolne oraz pozaszkolne. Co roku w naszej szkole w listopadzie odbywa się konkurs Wiedzy na temat HIV i AIDS. Cieszy się on dużym zainteresowaniem wśród uczniów klas I i II, którzy zrealizowali materiał nauczania biologii w zakresie podstawowym. Udział w konkursie umożliwia uczniom powtórzenie oraz utrwalenie wiadomości i umiejętności dotyczących profilaktyki chorób człowieka. Konkursy pozaszkolne organizowane są w ramach projektów Fundacji Banku Ochrony Środowiska z myślą o zdrowiu młodych ludzi, których złe wybory żywieniowe są coraz częściej przyczyną dolegliwości zdrowotnych. Organizacja realizuje programy propagujące zdrowy styl życia pod hasłem „Aktywnie po zdrowie”132. Pierwsza edycja konkursu pt: „Nakręć się na zdrowie”, zrealizowana w 2011 roku spotkała się z entuzjastycznym odbiorem uczniów. Głównym celem konkursu było dotarcie do młodych ludzi i poszerzenie ich wiedzy na temat korzyści płynących z ekożywności. Konkurs składał się z 2 etapów. Pierwszy obejmował stworzenie zespołu osób, które przeanalizowały problematykę zdrowego odżywiania i ekożywności. Drugi etap dotyczył stworzenia spotu filmowego mającego na celu przekonanie swoich rówieśników, że zdrowe odżywianie jest korzystne i na czasie. Udział w konkursie umożliwił rozbudzenie wśród uczniów świadomości zdrowego stylu życia i dokonywanie właściwych wyborów żywieniowych. Młodzi ludzie zdali sobie sprawę, że odżywiają się produktami, które nie tylko nie zaspokajają potrzeb organizmu, lecz także pozostawiają w nim bagaż substancji chemicznych. Dzięki dokonaniu zmiany nawyków żywieniowych na rzecz świadomego wyboru żywności ekologicznej może ulec poprawie stan zdrowia młodzieży. W drugiej edycji projektu Fundacji BOŚ zorganizowano konkurs pt: „Czas na zdrowie”. Polegał on na powołaniu zespołów, które zdobędą i rozpowszechnią w społeczności szkolnej wiedzę z zakresu służących zdrowiu wyborów żywieniowych oraz przygotują scenariusz przebiegu Festynu Zdrowia, który jest okazją by z ideą zdrowego stylu życia dotrzeć do jak najliczniejszego grona osób. Celem konkursu „Czas na zdrowie” jest promowanie idei zdrowego stylu życia wśród młodzieży. Jest to szczególnie ważne, ponieważ we współczesnym świecie trudno jest odróżnić prawdziwie wartościowe produkty od ofensywnie reklamowanych niezdrowych artykułów żywnościowych. A to właśnie młodzież jest najbardziej podatna na lansowane trendy.
Promocja zdrowego stylu życia ma miejsce w naszej szkole również podczas trwania Dni Sportu, które odbywają się w ostatnim tygodniu roku szkolnego. Młodzież uczestniczy w rozgrywkach piłki nożnej, siatkowej oraz koszykówki. Jest to akcja promująca znaczenie ruchu jako niezbędnego elementu zdrowego stylu życia oraz prezentacji ciekawych pomysłów na aktywne spędzanie wolnego czasu na świeżym powietrzu.
Obok zmiany modelu żywieniowego w promowaniu zdrowego stylu życia istotna jest stymulacja wysiłku fizycznego, który jest najlepszym lekarstwem na wyczerpanie umysłowe. Jak potwierdzają badania, wysiłek fizyczny jest dobrze akceptowany przez młodzież, a jego realizacja w praktyce odbywa się na lekcjach wychowania fizycznego. Nauczyciel wychowania fizycznego jest głównym realizatorem szkolnej edukacji zdrowotnej. Fizyczne kształcenie i wychowanie to nie tylko lekcje wychowania fizycznego, to również wychowanie do aktywności rekreacyjnej, turystycznej i sportowej. Na zajęciach uczniowie zdobywają umiejętności i doświadczenia niezbędne do organizowania sobie zajęć w czasie wolnym. Nauczyciel powinien umiejętnie zachęcać do udziału w różnych formach zajęć pozaszkolnych w celu podejmowania aktywności ruchowej oraz wyrażania własnych przeżyć w zabawach, grach i tańcach. Zapoznać uczniów z podstawowymi formami rekreacji i turystyki oraz podstawowymi zasadami uprawiania wybranych dyscyplin sportowych. Pozaszkolna aktywność ruchowa może mieć formę zajęć sportowych, rekreacyjnych, wycieczek, rajdów oraz obozów. Sprawność i umiejętności zdobyte poza szkołą można wykorzystać na zajęciach wychowania fizycznego. Działania nauczycieli tego przedmiotu mają również na celu: zachęcanie uczniów do wykonywania zestawów ćwiczeń podczas lekcji oraz w domu, pomoc w opanowaniu umiejętności wykonywania niektórych ćwiczeń, szczególnie u osób z nadwagą i otyłych, motywowanie uczniów do zwiększenia poziomu aktywności ruchowej w szkole oraz w domu, a także docenianie wysiłków, sukcesów i osiągnięć sportowych młodzieży.
Istotną rolę w promowaniu zdrowia spełniają nauczyciele, którzy pełnią funkcję wychowawców klas. Do zadań wychowawcy w ramach edukacji zdrowotnej należą: nazwanie tego co widzi i wyrażenie swojego zaniepokojenia o ucznia i jego zdrowie; zachęcanie rodziców do kontaktu z nauczycielami, pielęgniarką szkolną, lekarzem lub specjalistami w poradniach w celu ochrony zdrowia wychowanka; współpraca z nauczycielami w przypadku uczniów posiadających orzeczenia z poradni pedagogiczno-psychologicznej, a w szczególności przekazywanie informacji nauczycielom wychowania fizycznego o preferencjach i problemach ucznia w celu jego indywidualnego traktowania. Wsparcie psychiczne w sytuacjach trudnych i problemowych, prowadzenie zajęć integrujących całą klasę a także edukacja zdrowotna przeprowadzana podczas cykli lekcji wychowawczych mają służyć propagowaniu zdrowego stylu życia. Tematyka pogadanek i dyskusji podejmowana przez nauczyciela na lekcjach z zakresu edukacji zdrowotnej realizowana jest w trzyletnim lub czteroletnim cyklu nauczania i obejmuje następujące tematy: Planowanie prawidłowego odżywiania, Zasady zdrowego spożywania posiłków, Wartość biologiczna pokarmów, Żywa żywność kontra martwa żywność, Czego unikać czyli ciemna storna żywności, Odżywianie zewnętrzne i wewnętrzne, Sygnały alarmowe „mową ciała”, Wpływ ograniczeń pokarmowych na występowanie chorób, Detoksykacja organizmu, Niedobory składników odżywczych, Niezbędne przeciwutleniacze, Przedawkowanie substancji odżywczych, Opłaci się ćwiczyć, Sen i odpoczynek, Radzenie sobie ze stresem, Środki psychoaktywne albo zdrowie, Woda jako źródło młodości, Zalecane spożycie witamin i składników mineralnych, Umiar we wszystkim, Przestrzeganie higieny osobistej, Higiena zdrowia psychicznego, Kształtowanie postaw asertywnych, a także Recepta na zdrowe życie133. Wiele korzyści wynika z tematyki przeprowadzonych działań, bowiem obejmują one całą populację uczniów. Dzięki temu można wprowadzić konstruktywne rozwiązania problemów dotyczących młodzieży, zmieniając środowisko ich życia na prozdrowotne.
Uczniowie uczestniczą również w zajęciach dotyczących zdrowego stylu życia, które realizuję na kółku biologicznym. Pracuję z uczniami, którzy rozwijają swoje zainteresowania oraz pasje związane z aktywnym i zdrowym stylem życia podczas rozwiązywania zadań maturalnych w arkuszach egzaminacyjnych.
Organizowanie wycieczek turystyczno-krajoznawczych to kolejna forma promowania zdrowego stylu życia. Uczestnictwo w nich umożliwia zrozumienie konieczności ochrony środowiska i dbałości o utrzymanie higieny otoczenia. Kształtują one również aktywne postawy w działaniach na rzecz ochrony przyrody oraz stanowią alternatywną formę spędzania wolnego czasu w formie zajęć pozalekcyjnych.
Wszelkie formy działań, treści i sposób dokonywania przekazu, jak również sposoby stymulacji odpowiednich zachowań muszą być dostosowane do możliwości i upodobań młodzieży. Ważne jest jednak, aby podejmowane działania odbywały się w sposób planowy i co również ważne systematyczny. Tylko wtedy mają szansę stać się naprawdę skutecznymi, gdy umożliwią stworzenie ważnego elementu wsparcia młodego człowieka w jego „dochodzeniu do zdrowej samodzielności”, zaś w dorosłym życiu pozwolą na lepsze „opiekowanie się samym sobą”.
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.