Zachowania młodzieży związane ze zdrowiem.
Zachowania zdrowotne dotyczą zachowań, które w świetle współczesnej wiedzy medycznej wywołują określone – pozytywne lub negatywne skutki zdrowotne. Wszelkie zachowania związane ze zdrowiem psychicznym i fizycznym ulegają modelowaniu przez całe życie. Powstają w dzieciństwie i w młodości pod wpływem informacji i wzorów przekazywanych przez rodziców, szkołę, rówieśników, środki masowego przekazu a także służby medyczne.
Sposób odżywiania się ma ogromny wpływ na wzrost i rozwój młodego człowieka. Żywienie musi być właściwie dostosowane do każdego stadium życia. Niewłaściwe odżywianie stanowi bezpośrednią przyczynę bądź czynnik ryzyka wielu schorzeń. Należy podkreślić, że konsekwencje tych zaburzeń są szczególnie niebezpieczne u młodzieży w okresie adolescencji. Z jednej strony przyczyną tych zaburzeń może być nieprawidłowe spostrzeganie samego siebie, a w związku z tym „nienaturalne” potrzeby nadmiernie ograniczonego jedzenia – anoreksja, czy też objadania się – bulimia46. Z drugiej zaś obserwuje się natłok reklam niezdrowej żywności, a nawet szkodliwej dla młodych organizmów, łatwy do niej dostęp i „kuszenie” na różne sposoby przez producentów i handlowców. Polskie zwyczaje żywieniowe często odbiegają od ideału i światowych zaleceń prawidłowego żywienia, pozwalających na zdrowe i długie życie. Błędy żywieniowe w naszym kraju są powszechnie znane i powszechnie lekceważone. Jednym z nich jest nie spożywanie śniadania, które uważa się za najważniejszy posiłek. Po śnie nocnym stężenie glukozy we krwi jest niskie. Upośledza to funkcję komórek, szczególnie mózgu, dla którego glukoza jest jedynym źródłem energii. Wpływa to niekorzystnie na procesy poznawcze, zwłaszcza szybkość przypominania47. Dojrzewanie to również okres występowania otyłości. Badania wskazują ponadto, że 70-80% młodzieży z otyłością stwierdzoną w okresie dojrzewania stanie się otyłymi dorosłymi. Otyłość możemy rozpatrywać jako niespecyficzne zaburzenia łaknienia, a równocześnie ujmować jako jedno z najpoważniejszych następstw utraty kontroli nad procesem odżywiania. Nieprawidłowe żywienie może prowadzić do licznych, poważnych następstw w przyszłości takich, jak np. cukrzyca, miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, choroby serca, a także otyłość, którą w ostatnim dwudziestoleciu w różnych regionach Polski ocenia się na 2,5-12% populacji wieku rozwojowego. Łatwy dostęp do stosunkowo taniej żywności, wszechobecna reklama przy równocześnie niekorzystnych dla aktywności ruchowej zmianach trybu życia (Internet i telefony komórkowe) powodują, że ilość przyjmowanej z pożywieniem energii znacznie przewyższa jej wydatkowanie. Dodatni bilans energetyczny organizmu prowadzi do wystąpienia otyłości ze wszystkimi tego konsekwencjami, również w aspekcie szeroko pojętego samopoczucia. Z drugiej strony, lansowana przez massmedia „westernalizacja” – czyli przyjmowanie zachodnich wzorców bardzo szczupłej sylwetki ciała jako atrakcyjnej – powoduje, że wiele młodych dziewcząt, chcąc dorównać modelkom, stosuje bardzo restrykcyjne diety, które z czasem, zwłaszcza przy pewnych predyspozycjach psychicznych, przerodzić się mogą w jadłowstręt psychiczny. Uzyskanie określonej masy ciała (związane u dziewcząt z odkładaniem tkanki tłuszczowej) jest elementem niezbędnym do prawidłowego przebiegu dojrzewania biologicznego48.
Zdrowe żywienie połączone z aktywnością fizyczną jest jednym z podstawowych elementów zdrowego stylu życia. We współczesnym świecie niezwykle szybkiemu tempu życia towarzyszy wyeliminowanie z niego wysiłku fizycznego i zmniejszenie aktywności fizycznej. U młodzieży jedną z przyczyn jest rozwój nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych, z wykorzystaniem komputerów i Internetu. Są one atrakcyjne dla młodych ludzi i konkurencyjne w stosunku do aktywności fizycznej. Dlatego często czas wolny jest spędzany dość często w sposób bierny przed telewizorem lub przy komputerze. Telewizja ma najwięcej odbiorców w każdym wieku. Często zabiera czas na sen, zabawy z rówieśnikami, zajęcia hobbystyczne, sportowe, naukę, spacer, czy zabawy ruchowe na świeżym powietrzu49. Sprzyja wycofywaniu się z relacji, kontaktów i więzi z innymi ludźmi. Umożliwia wchodzenie w świat wirtualny i nierealny, w którym można wszystko zmieniać. Zjawisko to jest niekorzystne zarówno dlatego, że w młodym pokoleniu nie wytwarza się nawyk aktywnego wypoczynku, ale również dlatego, że wpływa na pogorszenie stanu zdrowia. Aktywność fizyczna jest ściśle związana ze sprawnością organizmu. To zagadnienie podejmują liczne doniesienia mówiące o braku ruchu jako o przyczynie pewnych chorób: zaburzeń naczyniowych, nadciśnienia tętniczego oraz nadwagi. Mówi się nawet o spadku odporności immunologicznej organizmu przy braku aktywności fizycznej, co prowadzi do dalszych zmian w organizmie, np. zwyrodnieniowych, przeciążeniowych, zaburzeń funkcjonowania trzustki i układu wewnątrzwydzielniczego. Brak ruchu to także zmiany w układach: oddechowym, krążeniowym oraz ruchu. Podkreślając wartość aktywności fizycznej ważne jest także zdawanie sobie sprawy ze szkodliwych oddziaływań nadmiernego wysiłku fizycznego. Dotyczy to szczególnie chłopców, wśród których ideałem męskości jest lansowane przez masmedia harmonijnie zbudowane i umięśnione ciało. Młodzi ludzie są z natury niecierpliwi i nastawieni na szybkie efekty. Aby spotęgować efekty ćwiczeń, zaczynają przyjmować odżywki powodujące przyrost mięśni. Środki te są groźne i mają odległe skutki uboczne, takie jak niski wzrost, nadciśnienie tętnicze oraz niepłodność.
Przestrzeganie higieny w okresie dorastania jest także istotnym warunkiem utrzymania i doskonalenia zdrowia. Zadaniem higieny osobistej jest utrzymanie a nawet wzmacnianie zdrowia człowieka poprzez nabywanie w okresie dzieciństwa określonych nawyków i umiejętności, decydujących zarówno o zdrowiu jak i akceptacji przez otaczające nas środowisko. Młodzieży często wpaja się złe nawyki, np. używanie dezodorantu zamiast mycia, kąpiel raz w tygodniu lub rzadziej oraz wkładanie brudnych i przepoconych ubrań. W okresie dorastania występuje szczególnie zainteresowanie własnym ciałem i wyglądem. Należy w tym okresie zwrócić jej uwagę na: utrzymywanie w czystości i pielęgnację skóry, włosów, paznokci, zębów, a także dobór ubioru i obuwia oraz dbałość o czystość i porządek najbliższego otoczenia. Ważna jest też kwestia używania bezpiecznych kosmetyków, ponieważ zawarte w nich substancje chemiczne mogą powodować negatywne objawy, takie jak: reakcje alergiczne, zaburzenia barwnikowe oraz reakcje ogólnoustrojowe. Należy również przestrzegać młodych ludzi przed zakupem tanich kosmetyków nieznanego pochodzenia. Powinni także dokonywać samokontroli masy ciała, pielęgnacji i samobadania piersi (dziewczęta), samobadania jąder (chłopcy), przestrzegać odpowiedniego czasu trwania snu, chronić się przed niekorzystnymi czynnikami środowiskowymi, w tym szczególnie przed nadmiernym nasłonecznieniem i hałasem50.
Na dobrostan psychiczny i fizyczny młodzieży szczególny wpływ mają emocje i stres. Gdy pojawiają się silne emocje lub reakcja stresowa, zaburzeniu ulega biochemiczna równowaga wewnątrzustrojowa, czego efektem jest wpływ hormonów na funkcjonowanie poszczególnych narządów. Szkoła i dom rodzinny, często poddają się tej presji i dodatkowo podnoszą poprzeczkę wymagań. Z badań wynika, że młodzi ludzie podejmują zachowanie dysfunkcyjne najczęściej czyniąc to pod wpływem trzech czynników: stresu, braku umiejętności życiowych oraz negatywnej presji rówieśniczej. Najpoważniejsze problemy zdrowotne, jakie mogą występować u młodego człowieka, obejmują: lęk, nieumiejętność radzenia sobie ze stresem, depresję, wyobcowanie, anoreksję lub bulimię, zaburzenia seksualności i osobowości, zaburzenia więzi społecznych, nadużywanie substancji uzależniających oraz nieprzystosowanie społeczne. Czasem ich natężenie jest tak silne, że mogą prowadzić do przestępstw i samobójstw51.
Udane wejście w dorosłe życie jest nie tylko rezultatem dokonania dobrych wyborów przez młodego człowieka, ale także pozytywnego wpływu otoczenia.
W tym celu niezbędna jest edukacja zdrowotna młodych osób, która pozwala kształtować właściwe postawy prozdrowotne. Zdrowy styl życia wypracowany wśród młodzieży przełoży się na dobry stan zdrowia w przyszłości. Natomiast zachowania zdrowotne są wskaźnikami postaw wobec zdrowia. Wynikają one z przyjętych przez jednostkę wartości i dlatego wskazują na potrzebę doradzania, wsparcia oraz pomocy młodym ludziom w kształtowaniu zdrowego stylu życia.
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.