Zachowania ryzykowne w okresie młodzieńczym.
Zachowania ryzykowne są to różne działania człowieka, niosące wysokie ryzyko negatywnych konsekwencji zarówno dla jego zdrowia fizycznego i psychicznego, jak i dla jego otoczenia społecznego. Cechy, sytuacje i warunki sprzyjające powstawaniu zachowań ryzykownych to czynniki ryzyka. Czynnik te podlegają dynamice, w zależności od ludzkich decyzji. Młody człowiek, który podejmuje zachowania ryzykowne, robi to najczęściej dlatego, że nie może lub nie potrafi funkcjonować inaczej. Takie zachowania są wtedy jego „własnym sposobem przystosowania się”52.
Powszechnym a zarazem ryzykownym zachowaniem w okresie młodzieńczym jest spożywanie dużej ilości martwej i przetworzonej żywności, która ma negatywny wpływ na zdrowie. Pokarm pokarmowi nie równy. Wyróżniamy dwa rodzaje żywności: żywą i martwą. Żywa żywność jest zdrowa i odżywcza. Nie jest zmieniana za pomocą chemikaliów. Powstaje z owoców, warzyw i nasion zerwanych oraz zbieranych na polu, w ogrodzie, sadzie i od razu kierowanych do konsumenta. Zawiera witaminy, sole mineralne, przeciwutleniacze i błonnik. Dokładnym przeciwieństwem jest żywność martwa, która w rękach człowieka została zmieniona w każdy możliwy sposób, by można ją było przechowywać jak najdłużej w temperaturze pokojowej. Zawiera ona znaczną ilość cukrów-deksozę, syrop kukurydziany, fruktozę, glukozę, a także tłuszcz powstały z podgrzania różnych olejów do wysokiej temperatury, w wyniku czego składniki odżywcze giną i otrzymuje się mazistą i śmiertelnie toksyczną dla organizmu substancję. Ten mazisty produkt – zwany uwodornionym lub częściowo uwodornionym tłuszczem jest powszechnym składnikiem diety i występuje w większości przetworzonej żywności chętnie spożywanej przez młodzież, np. w krakersach, ciasteczkach i hamburgerach. Powszechnym składnikiem przetworzonej żywności jest glutaminian sodu. MSG jest to sól sodowa aminokwasu – kwasu glutaminowego i przypomina cukier lub sól kuchenną. Wzmacnia on smak, gdyż zwiększa wrażliwość kubków smakowych, aby pobudzić apetyt konsumenta. MSG występuje w zupach, sosach, bulionach, przyprawach, w ekstrakcie słodu, mleku w proszku, przetworzonym mięsie, produktach mrożonych, lodach, pieczonych kurczakach, jajecznicy i w potrawach grillowanych. Spożycie MSG wywołuje wiele reakcji szkodliwych, do których należą: skurcze żołądka, wymioty, bóle migrenowe, palpitacje serca, ból w klatce piersiowej, zawroty głowy, bóle stawów, a nawet depresja. Neurolodzy zgadzają się, że kwas glutaminowy jest toksyczny dla neuronów. Zabija je przez nadmierne pobudzenie.
Zachowaniem ryzykownym jest również spożywanie przez młodzież pokarmów i napojów bogatych w cukier, który powoduje otyłość. Pobudza on trzustkę do wydzielania insuliny, która jest sygnałem dla organizmu, żeby magazynować tłuszcz. Cukier osłabia limfocyty T oraz B, które zwalczają patogenny. Cukier karmi komórki rakowe. Prowadzi do osteoporozy, gdyż zakwasza tkanki organizmu. Prowadzi do cukrzycy typu 2 oraz podnosi poziom cholesterolu i trójglicerydów. Ponadto przyśpiesza proces starzenia się organizmu. W naturze cukier występuje zawsze z błonnikiem, który zapobiega szybkiemu uwalnianiu się do krwiobiegu, a zarazem nadmiernemu uwalnianiu się insuliny. Złym wyborem żywieniowym dokonywanym przez młodzież jest białe pieczywo, które powstaje z białej mąki. Powstaje ona z części skrobiowej ziarna, roztartej na bardzo drobny proszek. Producent usuwa z ziarna łupinę zawierającą zdrowy błonnik i witaminy z grupy B oraz zarodek pełen cennych substancji odżywczych. Dodaje natomiast cukry, tłuszcze i ulepszacze. Białe pieczywo zamienia się w cukier we krwi. Zachowaniem ryzykownym dla zdrowia jest również spożywanie fast foodów, które zawierają tłuszcze typu trans, zaś frytki w restauracjach Mc Donald’s zawierają o 1/3 więcej tłuszczów trans niż przypuszczano53. W procesie spalania oleju powstają akrylamidy czyli rakotwórcze chemikalia, które powodują mutacje komórkowego DNA. Młodzież w okresie dojrzewania powinna spożywać produkty mięsne, które są źródłem pełnowartościowego białka. Istnieją jednak mięsa bogate w nasycone tłuszcze, azotany i azotyny, do których należą: wędliny paczkowane, kiełbasa bolońska, parówki, bekon i przetworzona szynka.
Są tłuszcze, które zabijają czyli tłuszcze trans, nasycone i wielonienasycone oraz tłuszcze, które leczą czyli kwasy tłuszczowe omega-3 i 6 oraz jednonienasycone. Proces utwardzania zmienia chemiczną strukturę tłuszczu w nienaturalną formę „trans”, która staje się wrogiem serca, gdyż podnosi we krwi poziom złego cholesterolu LDL i obniża poziom dobrego cholesterolu HDL. Tłuszcze uwodornione występują w margarynie używanej do wypieków ciast, ciastek i pączków oraz w maśle orzechowym i batonikach. Czerwone mięso, mięso z kaczek, gęsi i kurczaków, produkty z pełnego mleka oraz oleje: kokosowy i palmowy zawierają tłuszcze nasycone. Mają one pozytywny wpływ na organizm, jeśli są spożywane z umiarem, Wzmacniają układ odpornościowy i pozwalają kościom absorbować wapń, chronią wątrobę przed toksynami oraz zapobiegają nowotworom. Kwasy tłuszczowe jednonasycone znajdują się w tłoczonej na zimno oliwie z oliwek, w owocach awokado, oliwkach, orzechach i migdałach. Kwasy tłuszczowe omega-3 występują w rybach, w morskich ssakach i w wodorostach. Chronią mózg przed starzeniem się, chorobą Alzheimera i demencją starczą. Zapobiegają ADHD, łagodzą stany zapalne, zmniejszają ryzyko wylewu, arytmii, zawału serca oraz mają działanie przeciwrakowe. Spożywanie nadmiernej ilości mięsa i białka powoduje ujemne zmiany w funkcjonowaniu komórek, ponieważ zakwasza organizm. Proces ten utrudnia detoksykację. Tłuszcze wielonasycone, czyli omega-6 mają postać ciekłą i występują w oleju kukurydzianym, słonecznikowym, sezamowym, sojowym, lnianym, z konopi, w migdałach i orzechach. Zbyt duże spożycie tych tłuszczów wzmaga stany zapalne w organizmie oraz powstawanie płytek miażdżycowych w tętnicach. Kwasy tłuszczowe omega-3 i kwasy tłuszczowe jednonienasycone leczą ciało i są niezbędne do życia.
Nieprawidłowa dieta prowadzi do nagromadzenia się w organizmie pokładów toksyn. Jeżeli spożywamy żywność przetworzoną, do organizmu dostają się wraz z nią barwniki syntetyczne, substancje smakowe, konserwujące, emulgatory, zagęszczacze, substancje spulchniające, wybielacze i substytuty cukru. Gdy organizm nie może poradzić sobie z rozłożeniem i usunięciem toksyn, zaczyna gromadzić je w tkance tłuszczowej. Ponadto chroniczne zmęczenie, problemy skórne, przedwczesne starzenie, choroby serca, zaburzenia hormonalne, bóle głowy, stany lękowe, nowotwory i choroby autoimmunologiczne wskazują na wysoki poziom toksyn w organizmie54.
Kolejnym niebezpiecznym zjawiskiem występującym wśród młodzieży jest zażywanie środków psychoaktywnych i uzależniających. Są to substancje chemiczne, które działają wybiórczo, głównie na ośrodkowy układ nerwowy i wpływają na stan psychiczny człowieka, zmieniając jego nastrój lub zachowanie. Należą do nich: leki psychotropowe, narkotyki, alkohol i papierosy. Jeśli środek psychoaktywny jest przyjmowany regularnie człowiek popada w stan uzależnienia od niego. Uzależnienie wiedzie do nałogu, w którym człowiek staje się niewolnikiem określonej substancji chemicznej55. Papierosy i alkohol torują drogę do innych substancji psychoaktywnych – jest to „teoria otwartych drzwi”56. Z kolei używanie substancji psychoaktywnych kumuluje się z innymi zachowaniami zdrowotnymi tworząc tzw. zespół zachowań ryzykownych charakterystyczny dla wieku rozwojowego. Pomimo zagrożenia zdrowia zachowania ryzykowne są rozpowszechnione i w warunkach współczesnego życia niemożliwe do całkowitego wyeliminowania. Służą zaspokajaniu specyficznych potrzeb wieku dorastania czyli integracji z rówieśnikami oraz manifestowaniu niezależności od autorytetu dorosłych. Palenie tytoniu jest zachowaniem ryzykownym dla zdrowia z powodu działania obniżającego odporność i wydolność fizyczną oraz znamiennie zwiększającego ryzyko choroby niedokrwiennej serca, chorób układu oddechowego, nowotworów płuc, pęcherza moczowego, przełyku, żołądka i trzustki. Światowa Organizacja Zdrowia uznała palenie tytoniu za czynnik najpoważniejszego ryzyka zdrowotnego i główną przyczynę przedwczesnej umieralności. Istniejące oszacowania wskazują, że palenie dwudziestu papierosów dziennie skraca przeciętnie długość życia o ok. 5 lat, a palenie czterdziestu o ponad 8 lat. Dym tytoniowy zawiera ponad 1000 toksyn, wśród nich główna to nikotyna, która działa na organizm pobudzająco i uzależniająco poprzez hamowanie działania amin katecholowych w centralnym układzie nerwowym. Palenie bierne jest równie szkodliwe jak czynne. Obniża się także wiek inicjacji palaczy. Z badań Barbary Woynarowskiej przeprowadzonych wśród młodzieży wynika, że po papierosy sięga 18% chłopców i 8% dziewcząt w wieku 11-15 lat57.
Jednym z najpoważniejszych problemów społecznych jest alkoholizm. Dane statystyczne wskazują na alarmujący w Polsce poziom zachorowalności i umieralności z powodu „chorób stylu życia”, które są spowodowane m.in. zwiększoną konsumpcją alkoholu. Badania wykazują, że nadużywanie alkoholu jest zjawiskiem niesprzyjającym zdrowiu, szczególnie w młodym wieku. Prowadzi do zaburzeń w rozwoju psychicznym, fizycznym i społecznym, a także do zmian patologicznych w poszczególnych narządach. Najczęściej dochodzi do uszkodzeń wątroby, mięśnia sercowego i układu nerwowego, a co za tym idzie do zaburzeń psychicznych. Występuje jednocześnie obniżona odporność, podatność na infekcje i choroby zakaźne. Wśród ludzi młodych notuje się zwiększoną wypadkowość i ilość urazów wielonarządowych, zaburzenia emocjonalne, demoralizację, przestępczość nieletnich, a także zwiększoną liczbę samobójstw58. Rosnąca ranga problemu nadużywania substancji psychoaktywnych wśród młodzieży została dostrzeżona przez Światową Organizację Zdrowia Regionu Europejskiego w 1998 r. Zalecono wówczas podjęcie działań, które do 2020 r. spowodują lepsze przygotowanie młodzieży do dokonywania właściwych wyborów. Z badań wynika, że najczęściej pierwszy raz sięga się po używkę z ciekawości, a każdy przypadek uzależnienia bierze swój początek z pierwszego eksperymentu. Kluczowe znaczenie mają prywatki, imprezy i inne okazje spotkań, na których serwuje się alkohol. Narkomania – według Ustawy o zapobieganiu narkomanii – to stałe lub okresowe przyjmowanie w celach niemedycznych środków odurzających lub środków zastępczych, w wyniku czego może powstać uzależnienie. Narkotyki, obok alkoholu i papierosów, są najczęściej stosowaną przez młodzież substancją psychoaktywną. Sięga po nią coraz częściej młodzież w wieku szkolnym, a wiek inicjacji się obniża. To, co jeszcze kilka lat temu zdawało się być młodzieżową lub środowiskową modą, z której wyrastano, dziś jest problemem społecznym, wychowawczym i zdrowotnym. Jedną z przyczyn popadania w nałóg jest brak umiejętności trafnego osądu rzeczywistości. Narkomania jest najbardziej rozpowszechniona tam, gdzie istnieją silne grupy rówieśnicze. Nacisk grupy rówieśniczej stanowi poważny czynnik wciągający młodego człowieka w ten niebezpieczny nałóg. Wpływ mają także źle funkcjonująca rodzina oraz patologiczne formy wychowywania dzieci59.
Do poważnych zachowań ryzykownych zalicza się również wczesną aktywność seksualną. Miłość młodzieńcza najczęściej prowadzi do pierwszych kontaktów płciowych. Młodzież trudno przekonać o wysokim prawdopodobieństwie zakażenia się chorobą przenoszoną drogą płciową. Młodzi, niedoświadczeni ludzie częściej niż dorośli podejmują ryzykowne zachowania seksualne, co wiąże się z nadużywaniem alkoholu i narkotyków. Dane statystyczne potwierdzają, że około 2/3 zakażeń przenoszonych drogą płciową występuje u osób poniżej 26 roku życia, a 1/4 dotyczy nastolatków. Zakażenia przenoszone drogą płciową są powodem chorób wirusowych (AIDS, opryszczka narządów płciowych, wirusowe zapalenia wątroby), bakteryjnych (rzeżączka), grzybiczych i pasożytniczych (świerzb i wszawica łonowa). Problemem zdrowotnym i społecznym są także ciąże i urodzenia dzieci przez nastolatki60.
Ponadto porzucanie nauki szkolnej, ucieczki z domu oraz zachowania agresywne i przestępcze są przejawem zaburzeń zachowania psychicznego młodych ludzi. Liczne badania wykazują, że zachowania ryzykowne najczęściej ze sobą współwystępują, a jedno zachowanie może pociągać za sobą inne.
Nasuwa się pytanie, czy istnieją jeszcze szanse na zachowanie optymalnego stanu zdrowia skoro współczesny świat niesie za sobą tyle zagrożeń? Jedynym sposobem wydaje się mieć świadomość szkodliwych czynników niszczących zdrowie oraz dążyć do eliminacji ryzykownych zachowań wszędzie tam gdzie jest to możliwe, zanim, pojawią się pierwsze oznaki choroby.
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.